Woorden

Tijdlijn

Middeleeuwen (500-1500)	16e eeuw (1500-1600)	17e eeuw (1600-1700)	18e eeuw (1700-1800)	19e eeuw (1800-1900)	1880-1900	20e eeuw (1900-2000)
Spannende ridderverhalen	Boekdrukkunst	Beroemde dichters	Kinderliteratuur (Van Alphen)	Nieuwe stroming: Romantiek	Nieuwe generatie schrijvers	Nieuwe stromingen a.g.v. de oorlog
Karel ende Elegast bekenste boek (prozaroman)	Het werd als eerste ambacht gezien	Gouden eeuw literaire revolutie	De kinderliteratuur werd beroemd en had grote invloed op de samenleving		Vergeleken met impressionisten van de schilderkunst, maar dan in woorden	Nieuwe literatuur in vorm van commerciële literatuur

Overeenkomsten en verschillen met de huidigetijd

Monnik aan het werk

De 16^e eeuw was belangrijk voor de literatuurgeschiedenis door de uitvinding van de boekdrukkunst. Door deze uitvinding werden meer mensen bereikt door poëzie en andere schrijfvormen. In de 17^e eeuw werd de literatuur vooral vaak gebruikt als indirecte vorm om kritiek te uiten tegen bijvoorbeeld de maatschappij of het christelijke geloof. In de 18^e eeuw werd het vaak gebruikt als een richtlijn en manier van opvoeden. In de 19^e eeuw werd literatuur steeds meer een kunstvorm, en werd het minder gezien als een communicatiemiddel. In de 20^e eeuw kwamen daar nog de wat radicalere stromingen bij, zoals het avant-garde. Hiernaast diende poëzie om de nieuwe werkelijkheid te weergeven, en niet zozeer het hogere als voorheen. De grootste overeenkomst tussen de tijden is dat literatuur altijd een vorm geweest is van informatie uitwisselen en zo ideologieën met elkaar te delen. Vroeger was literatuur van groot belang, mede voor de verspreiding van het christendom en de hervorming. In deze tijd is het echter van minder groot belang omdat we andere vormen van communicatie hebben zoals het internet.

20e eeuw: Nieuwe Stromingen

In deze tijd zijn er weer nieuwe literatuur stromingen ontstaan. Een aantal voorbeelden daarvan zijn de historische avant-garde, het modernisme en het expressionisme. Een aantal belangrijke vertegenwoordigers zijn Stijn Streuvels, Cyriel Buysse en Carry van Bruggen. Al deze nieuwe stromingen zijn ontstaan omdat de tijden veranderen. Er was een economische crisis dus er was veel armoede en er was de eerste wereldoorlog. Er waren ook gematigde en radicale stromingen, Voorbeelden hiervan zijn de hierboven al vermelde modernisme en het expressionisme. De historische avant-garde was een meer radicale stroming in vergelijking met de anderen. De belangrijkste veranderingen die de schrijvers van de historische avant-garde wilden door voeren was dat poëzie niet zozeer het ‘hogere’ moest weergeven maar de nieuwe werkelijkheid.  Niet alleen moesten er nieuwe onderwerpen aan de orde komen, dat moest ook op een nieuwe manier: vorm en inhoud veranderden allebei. Ook begon in die tijd het dadaïsme. Het dadaïsme  is een soort antikunst groep die bestaat uit jonge kunstenaren.

Eind 19e eeuw: De Tachtigers

Aan het einde van de 19^e eeuw kreeg  Willem Kloos een envelop met 1000 gulden er in. De vrouw die de envelop gaf, zei tegen Willem Kloos: “Ik beschouw dit geld als verloren.”. Dit was genoeg geld voor de Kloos om zijn tijdschrift ”De Gids” op te richten.  Dit tijdschrift gaat later een grote invloed hebben op de Nederlandse literatuur. Willem Kloos richtte dit tijdschrift op om nieuwe literatuur bekend te maken, hierdoor kwamen schrijvers zoals Lodewijk van Deyssel en Fredrik van Eeden aan het licht. Het tijdschrift De Gids is uiteindelijk zo belangrijk geworden omdat hij een hele nieuwe manier van literatuur bekend maakte. Een bekende schrijvers uit die tijd was Jacques Perk, die had geprobeerd om een stuk in de gids te zetten maar niet werd toegelaten. Hij werd pas bekend toen zijn gedichten werden gevonden toen  hij stierf op 22^e jarige leeftijd. Hij werd later gezien als de voorganger van de nieuwe beweging. Willem kloos oprichter van het tijdschrift “De Gids” was ook een belangrijk schrijver.

De tachtigers ( zo werd de nieuwe beweging toen genoemd) hadden een aantal eisen. Een van die eisen was dat als er een roman werd geschreven, dat de schrijver totaal neutraal blijft. Je mag geen standpunten hebben of duidelijk aan één kant staan. Ook één van de eisen was dat er in een nieuwe taal werd geschreven. Een ander belangrijke schrijver van die tijd was Lodewijk van Deyssel. Hij was al vrij vroeg bekend nadat hij een stuk in zijn vaders tijdschrift had geplaatst over de Franse schrijver Victor Hugo. Dit viel niet goed in het katholieke tijdschrift en er werd fel op gereageerd. Frederik van Eeden was een grote invloed voor de nieuwe beweging maar zijn sprookjesachtige verhalen paste er niet helemaal in en toch had hij kritiek op de roman “Een liefde” van Lodewijk van Deyssel. Hij had vooral moeite met het 13^e hoofdstuk omdat hij vond dat er te veel obscene stukken werden bekend gemaakt.  Lodewijk van Deyssel  is ook onder andere bekend geworden door zijn opmerkelijke recensies waar hij de schrijvers uitschold. Dit heette zogenaamde scheldkritiek maar dit fenomeen bestaat nu niet meer.

19e eeuw: De Romantiek in Nederland

Aan het begin van de 19^e eeuw ontstond er de romantiek. Je kan de romantiek herkennen doordat het origineel was. Het speelde zich ook vaak af in het verleden, en er werd gebruik gemaakt van contrastverwerking en er zaten vaak fictieve wezens in. Belangrijke schrijvers in Nederland voor dit genre waren Willem Bilderdijk, Jacob van Lennep en Nicolaas Beets. Belangrijke schrijvers in het buitenland waren Walter Scott, Lord Byron en Victor Hugo. Deze schrijvers hebben geholpen met het ontwikkelen van romantiek. Romantiek is een genre waar meerdere genres in vallen bijvoorbeeld het is fictief omdat er vaak fictieve wezens in romantische verhalen voor komen, het is ook van historie omdat veel van deze verhalen in het verleden afspelen en er zit ook af en ook vaak drama in. In Nederland werd het genre romantiek niet gelijk geaccepteerd ook daarom schreef W. Hecker een lang stuk tegen romantiek, hij zag het als een ziekte. Willem Bilderdijk dacht hier wel anders over hij zag het als een uiting van gevoel voor een liefde en hij wist dit ook heel goed op papier te zetten. Jacob van Lennep liet zich ook inspireren door deze man. Lennep heeft later ook het specifieke schrijven van Bilderdijk overgenomen namelijk over het verleden. Het is eigenlijk best wel vreemd dat er zo veel romantische verhalen zich afspelen in het verleden omdat dat vroeger niet werd geaccepteerd. Historische romans bestaan nog steeds een goed voorbeeld daarvan is “oorlog en terpetijn” geschreven door Stefan Hertmans. Er ontstond ook een ander genre namelijk zwarte romantiek dat is een verhevigde vorm van de normale romantiek.

18e eeuw: Opkomst Kinderliteratuur

Wat voor nieuwe ideeën ontstonden er in de achttiende eeuw over opvoeding en onderwijs?

De Engelse filosoof John Locke pleitte er eind zeventiende eeuw voor om kinderen spelenderwijs te laten leren en om hen niet te slaan. Meer dan een halve eeuw later liet de Zwitserse schrijver Jean-Jacques Rousseau zijn hoofdpersoon Emile uit de briefroman Emile, où de l’Education (1762) liever opgroeien in de natuur, zodat het kind niet zou worden verpest door aangeleerd, cultureel gedrag. De zogenaamde ‘filantropijnen’ in Duitsland, die rond 1775 als eersten uit probeerden met nieuwe vormen van onderwijs, wilden een opvoeding in het teken van harmonie. Aan het eind van de achttiende eeuw was er  veel veranderd. Niet alleen bestonden er toen speciale leer- en leesboeken voor kinderen, ook waren in de hogere kringen de nieuwe opvoedingsidealen doorgevoerd. 

John Locke

Waarom was het nodig om in de literatuur aandacht te besteden aan de opvoeding?

Rond 1750 werd er in Nederland discussies gevoerd over hoe je het beste een kind kon onderwijzen. Pas in 1778 kwam van Alphens met zijn kindergedichtjes. Daarin werden in een makkelijke kindertaal Nederlandse kinderen met Nederlandse problemen beschreven. Elk gedichtje gaat over herkenbare situaties in en om het huis en leert hoe kinderen zich zouden moeten gedragen, zodat ze beschaafde, tolerante burgers worden. Elk gedichtje eindigt daarom met een wijze les. In die tijd had literatuur grote invloed op de samenleving.

Wat voor soort gedichtjes schreef Van Alphen voor kinderen?

Gedichten die leerzaam waren voor kinderen. In elke gedicht die Van Alphen schreef eindigde met een wijze les.

Hieronymous van Alphen

Waarom waren de gedichtjes van Van Alphen zo succesvol?

Hij was eerste schrijver die er in slaagde om een kinderboek te schrijven. In zijn kinderverhalen kwam er aan het eind altijd een wijze les in voor, waaruit kinderen iets konden leren. Ze waren niet alleen leerzaam voor kinderen maar ook voor ouders. Die bijvoorbeeld  lezen hoe ze moeilijke opvoedkundige zaken moeten aanpakken en oplossen.

Het kinderlijk geluk 

Ik ben een kind,Van God bemind,En tot geluk geschapen.Zijn liefde is groot;'k Heb speelgoed, kleedren, melk en brood,Een wieg om in te slapen.
Ik leef gerust;Ik leer met lust;Ik weet nog van geen zorgen.Van 't speelen moe,Sluit ik mijn oogjens 's avonds toe,En slaap tot aan den morgen.
Geloofd zij GodVoor 't ruim genotVan zo veel gunstbewijzen!Mijn hart en mondZal hem, in elken morgenstond,En elken avond prijzen.

Het gedicht gaat over kinderen, over wat zij moeten doen en gedragen en dat zij in God moeten geloven.

Welke belangrijke ideeën over opvoeding zijn terug te vinden in Sara Burgerhart?

Dat vrouwen een belangrijke rol hebben bij de opvoeding. 

De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

Wat weten we over Betje Wolff en Aagje Deken die samen Sara Burgerhart schreven?

Betje Wolff was de jongste dochter van een koopman en groiede op in Vlissingen. In 1755 was Wolff verliefd op een  jonge vaandrig die haar achterliet met een gebroken hart. Als reactie trouwde Betje op haar eenentwintigste met de dertig jaar oudere dominee Adriaan Wolff. Toen de dominee in 1777 stierf had Wolff wat dichtbundels op haar naam staan. Daardor werd ze bekend.

Aagje Deken was vanaf haar vierde wees en groeide op in het Amsterdamse weeshuis ‘De oranje appel’, waar ze een degelijke opvoeding kreeg. Daarna verdiende ze haar geld als gezelschapsdame, iemand die (meestal) oudere dames gezelschap houdt, en begon ze te dichten en te publiceren. Wolff en Deken ontmoetten elkaar in 1776. Wolff was toen nog getrouwd, maar na de dood van dominee Wolff in 1777 verhuisde zij vanuit de Beemster naar De Rijp, waar ze ging samen wonen met Deken. Vanaf dat moment deden zij alles samen.

Bron: http://www.literatuurgeschiedenis.nl/lg/18de/auteurs/lg18066.html

Hoe is Sara Burgerhart opgebouwd? En wat is daarvan het effect op de lezer?

Sara Burgerhart is net als alle andere vrouwen een gewone vrouw. Het effect op de lezer is als vrouwen dit verhaal lezen kunnen zij goed met de hoofdpersoon meeleven.

Wat voor ideeën over vrouwen zijn er in Sara Burgerhart te vinden?

Dat vrouwen een belangrijke rol hebben bij het opvoeding en verantwoordelijkheid en dat vrouwen zelf weten wat ze moeten doen.

Hoe komt het dat het met Sara toch nog goed afloopt?

Het loopt goed af omdat Sara zelfinzicht krijgt door schade en schande, doordat ze voortdurend in het diepe worden gegooid. Een situatie die volgens de dames Wolff en Deken liever te vermijden is. Ze overwint haar pijn en verdriet.

Zijn er voorbeelden te bedenken van moderne literatuur waarin de opvoeding zo duidelijk ter sprake komt als in de gedichten van Van Alphen en Sara Burgerhart?

Heb ik niks over kunnen vinden.

17e eeuw: Hooft, Vondel & Bredero

Pieter Corneliszoon Hooft 

Hooft

Pieter Corneliszoon Hooft is geboren op 16 maart 1581 te Amsterdam en overleden op 21 mei 1647 in Den Haag

Op jonge leeftijd (17) werd Hooft door zijn vader naar Frankrijk en Italië gestuurd om zich daar voor te kunnen bereiden op de handel. Tijdens deze reis raakte Hooft zo gefascineerd door de Italiaanse renaissance dat hij besloot de rest van zijn leven aan de kunst te weiden. Hooft gebruikte in zijn gedichten vaak veel moeilijke Latijnse woorden waardoor het door veel mensen lastig was om te lezen. Hierdoor hebben weinig ‘normale mensen’ zijn werk kunnen lezen.

Vondel

Joost van den Vondel is geboren op 17 november 1587 in het Duitse plaatsje Keulen en overleden op 5 februari 1679 te Amsterdam.Vondel schreef vaak gedichten waarin hij zijn mening uitte over bepaalde onderwerpen, dit waren dan ook vaak protesten. Zijn gedichten stonden vaak vol met haat en een sterke verontwaardigheid. Naast gedichten schreef Vondel ook vele toneelstukken.

Joost van den Vondel

Gerbrand Bredero

Bredero

Gerbrand Bredero is geboren op 16 maart 1585 in Amsterdam  en overleden op 23 augustus in zijn geboortestad Amsterdam.

Naast gedichten schreef Bredero ook veel  bruiloftsliedjes, lof en eren gedichten. Zijn gedichten stonden bekend om hun eerlijkheid en het feit dat ze erg makkelijk geschreven waren, hierdoor kon iedereen het lezen en ook begrijpen. Ook uitte Bredero vaak kritiek in zijn gedichten net zoals Vondel. Het geloof en de liefde waren beiden een belangrijk thema in Bredero’s werk.

Visscher

Geboren in 1583 in Amsterdam en overleden in 1651 in Alkmaar. Dochter van de bekende dichter ‘Roemer Visscher’. Maria Visscher had rijke ouders waardoor ze een goede humanistische opvoeding kreeg.

Visscher schreef in haar werk veel over de rol van de vrouw. Ze herschreef haar vaders Proza ( iedere tekst die is geschreven of gesproken in de vorm van de gewone taal.) ze las gedichten voor van onder andere Hooft, Vondel, Bredero, Cats en Huygens. Ondanks dat Visscher eigenlijk een vrouw in een mannenwereld was werd haar werk vaak door andere bekende dichters geprezen waar onder Huygens en Vondel.

Wat wilde Hooft bereiken met zijn gedichten en toneelstukken?

Door zijn reizen naar onder andere Frankrijk en Italië had Hooft veel kennis opgedaan. Met deze kennis probeerde hij de Nederlandse literatuur te moderniseren. In de toneelstukken Granida, Geeraerdt van Velsen en Baeto waren duidelijk humanistische denkbeelden terug te zien. Deze toneelstukken waren tragedie die gingen over het staatsbeleid. Leidinggevenden zouden hun eigen belang boven het staatbelang stellen en zo niet denken aan de minderbedeelden. Deze stukken waren allemaal populair maar het meest populaire stuk was de komedie ‘Warenar’. Een vrek die bereid is alles op te geven voor zijn geld, zelfs zijn eigen dochter. Hiermee probeerde Hooft duidelijk te maken dat mensen niet alleen aan zichzelf moesten denken maar ook aan anderen. Later richtte Hooft samen met Bredero en Coster een toneelschool op die alleen voor mannen was . naast toneel werd er op deze school ook geschiedenis, wiskunde, filosofie en creatief schrijven gegeven. Uiteraard allemaal volgens de denkstijlen van Hooft.

   Waarom zijn de liefdesgedichten van Hooft zo beroemd geworden?

Hooft kwam uit een rijke familie waardoor hij ene goede opleiding kon volgen en veel kon reizen. Hierdoor kon hij zich verdiepen in de literatuur en kennis opdoen in andere landen. Met deze kennis probeerde Hooft de Nederlandse literatuur te moderniseren. Zijn liederen en poëzie waren erg geliefd. Hij maakte een combinatie van concrete voorbeelden en diepere gedachten. Vaak was in zijn werk te lezen dat hij verliefd was omdat hij tussen wanhoop en geluk in schreef. Ondanks dat het moeilijk was om te lezen vonden toch veel mensen het leuk om dit te lezen.

     Welke onderwerpen gebruikte Vondel graag in zijn toneelstukken? En welke in zijn gedichten?

Een van Vondels bekendste toneelstukken is Gijsbert van Aemstel. Het gaat over de belegering van Amsterdam door omliggende dorpen . De aanleiding is de betrokkenheid van Gijsbrecht bij de ontvoering en de doodslag van Floris V in 1296. De vijandelijke soldaten lijken zich terug te trekken, maar duiken als gevolg van een list van het personage 'Vosmeer, de Spie' onverwacht weer op. Gijsbrecht wordt na hevige gevechten gedwongen, met zijn vrouw Badeloch en hun kinderen, naar Pruisen te vluchten, om daar een Nieuw Holland te stichten. De toneelstukken die Vondel schreef waren vooral tragedies en drama’s. Ook zijn gedichten zijn niet echt vrolijk, ze gaan vaak over protest tegen de staat en er zit vaak ook echt haat en woede.

 Hoe moest de toekomst van de Nederlandse literatuur er volgens Vondel uitzien?

Vondel was opgegroeid in een zeer eenvoudig milieu waardoor hij niet de kans heeft gehad om Grieks en/of Latijn te leren lezen en schrijven. Hierdoor leerde hij zichzelf Grieks en Latijn zodat hij hun teksten kon lezen. De Amsterdamse professor Vossius leerde hem de theorieën van Horatius en Aristoteles. Deze theorieën inspireerde hem en hij wou een Nederlandse literatuur creëren die niet onderdeed voor Griekse. Bij deze literatuur moesten de christelijke waarden op de voorgrond staan. 

 Hoe komt het dat over Bredero zoveel onjuiste verhalen bekend zijn?

Bredero was de bekendste dichter die de liefde bezong in zijn gedichten. Er is weinig over hem bekend omdat de meeste van zijn gedichten zijn uitgegeven na zijn dood. De meeste mensen dachten dat hij een vrolijke Franse Amsterdammer was die aan het einde van zijn leven gelovig werd. Dit laatste klopt echter niet.  Wat wel bekend was is dat Bredero veel talent had, zijn gedichten waren altijd erg oprecht en realistisch. De reden dat er veel onjuiste verhalen zijn over Bredero is dat de gedichten vroeger altijd gerangschikt werden in een bundel van 3 delen: Boertig, Amoureus en Aandachtig. Deze manier was niet meer bekend begin 20^e eeuw waardoor mensen dachten dat Bredero’s gedichten een biografie over hem was.

Wat weten we over de volgorde waarin Bredero zijn gedichten heeft geschreven?

De gedichten van Bredero zijn niet na elkaar maar door elkaar heen geschreven. Na zijn dood heeft een uitgever genaamd van der Plasse zijn boeken uitgegeven in 3 verschillende categorieën: Boertig, Amoureus en Aandachtig. Wat opvallen was is dat deze categorieën lijken op zijn levensfasen.in het begin waren zijn teksten vrolijk, daarna onbekommerd en later schreef hij over het geloof.

       Waarom is er geen dichtbundel op naam van Anna Visscher verschenen?

Anna Visscher schreef zelf vele gedichten en droeg bij aan verschillende bundels. Ook heeft ze een stukje proza in haar vaders dichtbundel geschreven. Wel heeft ze 32 gedichten in een sierlijk handschrift geschreven in een boekje met een perkamenten omslag. Dit boekje noemde ze 'Letterjuweel'. Doordat haar moeder overleed moest zij voor het huishouden zorgen, dit koste veel tijd. Ze schreef in een brief 'de huis zorg weegt als lood'. Hierdoor had ze weinig tijd om te schrijven. Toen ze al 40 was trouwde ze pas, erg laat voor die tijd, schreef ze vrijwel niets meer. Dit werd toen verwacht van je als vrouw. Daarom is er nooit een dichtbundel op haar naam verschenen.

       Wat weten we door het voorbeeld van Anna Visscher over de ideeën die er in de 17e eeuw waren over de taak van vrouwen?

Wat is ’t anders als fraai? Die anders niet en kan als zingen, spelen, tuiten,is geenszins fraai zo deugd en eerbaarheid staan buiten.Een vrouw die niet als zingt en tuit,die gaarne danst, en die de luitschier nimmer uit haar handen leit,fij, fij, dat is lichtvaardigheid.Maar is het niet een hemel schierte zien hoe dat een geestig diermet zang of spel haar man verkwiktals ’t nodig huiswerk is verricht?Misbruik verkeert het zoetste zoetin walgelijk en bitter roet,ja, heilzaam nutte medicijnt’ontijds gebruikt, keert in venijn.Dan die zijn oog op ’t eeuwig slaat,de tijdelijke fraaiheid laat,die met al ’t wereldse gespookverdwijnen zal als wind en rook.

Dit is de Proza die door Anna Visscher is herschreven uit haar vaders embleembundel. Anna had van proza poëzie gemaakt. Dit deed ze in 1620 een jaar nadat haar moeder was overleden. Ze schreef dat ze het huishouden zwaar werk vond maar ze deed het toch. In het gedicht staat dat vrouwen er waren om de mannen te vermaken en om met ze mee te praten. Dat was ook wat Anna’s vader haar en haar zus meegaf. Anna benadrukte dit nog eens door te zeggen: 'De echtgenote mag eerst het huishouden doen en mag daarna haar man opvrolijken. Afleiding is nuttig, maar met mate; bij de dood zal er immers niets van overblijven'.

       Vondel, Bredero en Anna Visscher waren bevriend met Hooft. Hebben ze ook dezelfde ideeën over het schrijven van gedichten en toneelstukken?

Bredero had wel dezelfde ideeën over het schrijven van gedichten en toneelstukken als Hooft. Hij zat samen met Hooft in het bestuur van de 'Nederduytsche academie', die ze ook samen oprichtten. Bredero's gedichten waren wel wat platter dan die van Hooft, en iets minder diepgaand. Vondel zijn gedichten en toneelstukken zijn daar in tegen een stuk serieuzer dan beiden. Ze hebben kritiek op de maatschappij en zijn ook niet bedoeld voor plezier. Er werd over zijn stukken ook vaak gezegd dat ze te moeilijk waren. Dit is dus niet te vergelijken met de gedichten en toneelstukken van Hooft. En voor zover bekend zijn er geen toneelstukken van Anna Visscher. Ze kon makkelijk meekomen in de mannenwereld van het dichten. En schreef ook vaak met hun. Haar gedichten gingen vaak over religie en de maatschappij. De ideeën zijn er mee te vergelijken, alleen wel anders.

        Zijn er moderne schrijvers die net als Hooft, Vondel en Bredero gedichten én toneelstukken schrijven? Of anders romans en toneelstukken/ romans en gedichten?

Willem Jan Otten:  geboren op 4 oktober 1951 te Amsterdam. Willem Jan Otten doet aan poëzie schrijft romans en toneelstukken. Zijn meest bekende werk is ‘Specht en zoon’ waar hij 2 prijzen mee won. Afgelopen jaar heeft hij de P.C Hooft-prijs gewonnen voor beschouwend proza.

Gerrit Komrij: Geboren op 30 maart 1944 te Winterswijk en overleden op 5 juli 2012 in Amsterdam. Gerrit Komrij schreef poëzie, romans en hoorspelen.

Bekendste werk: De Nederlandse poëzie van de 19de en 20steeeuw in 1000 en enige gedichten

16e Eeuw: Uitvinding Boekdrukkunst

Het begin van de boekdrukkunst stamt al af van rond 1455, toen Gutenberg deze techniek uitvond te Mainz. Het sloeg aan en al snel liep de boekdrukkunst als een lopend vuurtje. Dit betekende dat teksten en vormen van schriftelijke communicatie gemakkelijker en sneller uitgewisseld konden worden.

Voor deze doorbraak, maakte men gebruik van stukken hout. Dit kostte echter veel tijd en er kon niet snel gewerkt worden. Hier kwam verandering in met de techniek van Gutenberg. Deze techniek ging als volgt: men gebruikte losse loden letters om hiermee woorden, zinnen en hele teksten mee te schrijven en vertalen. Immers, als je alle letters had, kon je gemakkelijk dezelfde letters weer gebruiken. Je had alleen maar de inkt ervoor nodig. Gutenberg besloot meteen aan iets groots te beginnen: de bijbel. Al snel was deze industrie erg levend door de vele boekdrukkers. Dit was het begin van een verandering op wereldniveau.

Het duurde tot 1473, 18 jaar na de uitvinding van de boekdrukkunst, totdat ook daadwerkelijk in Nederland deze techniek tot leven kwam. Het begon ook hier met de bijbel, dat in die tijd nog erg invloedrijk was vanwege het begeerde christelijke geloof. De boekdrukkunst werd in Nederland verder vooral gebruikt voor het herdrukken van teksten als ‘Karel ende Elegast’, maar ook ontstond er hierdoor het nieuwe genre ‘prozaroman’. Dit waren laatmiddeleeuwse ridderverhalen in proza.

Het belang van de boekdrukkunst lag vooral bij de veel snellere verspreiding van informatie. Hier had men belang bij doordat hierdoor veel sneller kon worden laten zien wat er speelt in de wereld. Hiernaast kon men zich beter inlezen over bepaalde onderwerpen zoals het christelijke geloof. Ook ontstond er een nieuwe markt voor de boekdrukkers, en bevorderde dit de economie.

De rederijkers is een vereniging voor dichtliefhebbers en amateurs van het toneel. Dit ontstond in 1850. Deze rederijkers verzamelden in rederijkerskamers en beoefende daar uitvoerende kunst. Dit werd gedaan om elkaar te ontwikkelen op cultureel gebied. De rederijkers hebben profijt gehad van de ontwikkeling in de boekdrukkunst, omdat zonder deze ontwikkeling zij veel minder goed de bijbel kunnen uitbeelden aangezien er maar weinig Bijbels waren. Bovendien zou de uitnodigingen moeilijker en minder snel verzonden kunnen worden aangezien deze met grote getallen moesten worden verzonden naar alle steden in de wijde omgeving. Een aantal van de toneelstukken zijn op papier bewaard gebleven dankzij de boekdrukkunst. Een voorbeeld hiervan is de rederijkerskamer ‘de Eglantier’ waarin werken bewaard zijn gebleven van onder andere Gerbrand Adriaensz en Pieter Cornelisz.

De boekdrukkunst heeft invloed gehad op het geloof, doordat men steeds meer voor zichzelf kon denken in plaats van dat de kerk dat deed. De mens werd mondiger. Door de boekdrukkunst ontstonden er stromingen als de Renaissance en het Humanisme die dit goed laten zien. Men ging meer logisch nadenken en er ontstond dus een seculariserende samenleving.

Anna Bijns gebruikte in haar gedichten de stijl van de rederijkers. Een van haar gedichten:

Princen en princessen, als u Luters ghespuysWilt genaken, maect geringhe een cruys,Geeft hem geen geloove, haer fondament is wack [...]Luegenachtich spreken sij met twee monden,Men soude haer bedroch niet meten met ellen.Al dat sij soecken, is vrijheit in sonden.Tsijn eertsce duvels, die de menschen quellen 

De boekdrukkunst is te vergelijken met de relatief nieuwe internetontwikkeling. Dit omdat ze beide zorgden dat informatie gemakkelijker kon worden verspreid over de wereld. Wel is boekdrukkunst volgens mij wat meer baanbrekender dan het internet, aangezien de boekdrukkunst de wereld compleet veranderde.

Karel en Elegast

Voordat ik inga op de hoofdvraag van dit blogbericht, wil ik je iets vertellen over dit boek. Karel en Elegast (oorspronkelijk 'Karel ende Elegast') is een ridderverhaal waarin Karel de Grote de hoofdrol weergeeft. Het is onbekend wie de schrijver is van dit boek en het zou rond 1270 gemaakt zijn. In het boek zitten veel verwijzingen naar het christendom. Wat natuurlijk niet raar is voor die tijd. 

Dan nu mijn leeservaring met dit boek. Je kon merken dat dit boek lang geleden is geschreven. Niet alleen door het taalgebruik, maar ook omdat er op een gegeven moment wordt verteld over magie en omdat veel om religie draait in het verhaal. Je kunt dus hierdoor wel stellen dat dit op een sprookje lijkt. Verder staat het waarschijnlijk niet erg dicht bij de werkelijkheid, omdat het een volksverhaal is wat na verloop van tijd kan veranderen. Naast een aantal, in mijn ogen, kleine minpunten kun je als middelbare scholier hier heel goed van leren. Dit boek is voor iedereen die graag een middeleeuws verhaal wil lezen, maar niet te moeilijk wil beginnen. Het boek zelf bevat spanning, en lijkt op het eerste oog als een simpel verhaal. Maar de schrijver gaat ook kwesties aan zoals trouw en verraad.


Al met al vind ik dit een geslaagd boek voor een havo 3-leerling, maar met de kanttekening dat dit een vrij oud boek is en ook in die stijl is geschreven. Toch blijft dit boek zelfs nog in deze tijd leesbaar, door de spanning en thematiek.