Woorden

Tijdlijn

Middeleeuwen (500-1500)	16e eeuw (1500-1600)	17e eeuw (1600-1700)	18e eeuw (1700-1800)	19e eeuw (1800-1900)	1880-1900	20e eeuw (1900-2000)
Spannende ridderverhalen	Boekdrukkunst	Beroemde dichters	Kinderliteratuur (Van Alphen)	Nieuwe stroming: Romantiek	Nieuwe generatie schrijvers	Nieuwe stromingen a.g.v. de oorlog
Karel ende Elegast bekenste boek (prozaroman)	Het werd als eerste ambacht gezien	Gouden eeuw literaire revolutie	De kinderliteratuur werd beroemd en had grote invloed op de samenleving		Vergeleken met impressionisten van de schilderkunst, maar dan in woorden	Nieuwe literatuur in vorm van commerciële literatuur

Overeenkomsten en verschillen met de huidigetijd

Monnik aan het werk

De 16^e eeuw was belangrijk voor de literatuurgeschiedenis door de uitvinding van de boekdrukkunst. Door deze uitvinding werden meer mensen bereikt door poëzie en andere schrijfvormen. In de 17^e eeuw werd de literatuur vooral vaak gebruikt als indirecte vorm om kritiek te uiten tegen bijvoorbeeld de maatschappij of het christelijke geloof. In de 18^e eeuw werd het vaak gebruikt als een richtlijn en manier van opvoeden. In de 19^e eeuw werd literatuur steeds meer een kunstvorm, en werd het minder gezien als een communicatiemiddel. In de 20^e eeuw kwamen daar nog de wat radicalere stromingen bij, zoals het avant-garde. Hiernaast diende poëzie om de nieuwe werkelijkheid te weergeven, en niet zozeer het hogere als voorheen. De grootste overeenkomst tussen de tijden is dat literatuur altijd een vorm geweest is van informatie uitwisselen en zo ideologieën met elkaar te delen. Vroeger was literatuur van groot belang, mede voor de verspreiding van het christendom en de hervorming. In deze tijd is het echter van minder groot belang omdat we andere vormen van communicatie hebben zoals het internet.

20e eeuw: Nieuwe Stromingen

In deze tijd zijn er weer nieuwe literatuur stromingen ontstaan. Een aantal voorbeelden daarvan zijn de historische avant-garde, het modernisme en het expressionisme. Een aantal belangrijke vertegenwoordigers zijn Stijn Streuvels, Cyriel Buysse en Carry van Bruggen. Al deze nieuwe stromingen zijn ontstaan omdat de tijden veranderen. Er was een economische crisis dus er was veel armoede en er was de eerste wereldoorlog. Er waren ook gematigde en radicale stromingen, Voorbeelden hiervan zijn de hierboven al vermelde modernisme en het expressionisme. De historische avant-garde was een meer radicale stroming in vergelijking met de anderen. De belangrijkste veranderingen die de schrijvers van de historische avant-garde wilden door voeren was dat poëzie niet zozeer het ‘hogere’ moest weergeven maar de nieuwe werkelijkheid.  Niet alleen moesten er nieuwe onderwerpen aan de orde komen, dat moest ook op een nieuwe manier: vorm en inhoud veranderden allebei. Ook begon in die tijd het dadaïsme. Het dadaïsme  is een soort antikunst groep die bestaat uit jonge kunstenaren.

Eind 19e eeuw: De Tachtigers

Aan het einde van de 19^e eeuw kreeg  Willem Kloos een envelop met 1000 gulden er in. De vrouw die de envelop gaf, zei tegen Willem Kloos: “Ik beschouw dit geld als verloren.”. Dit was genoeg geld voor de Kloos om zijn tijdschrift ”De Gids” op te richten.  Dit tijdschrift gaat later een grote invloed hebben op de Nederlandse literatuur. Willem Kloos richtte dit tijdschrift op om nieuwe literatuur bekend te maken, hierdoor kwamen schrijvers zoals Lodewijk van Deyssel en Fredrik van Eeden aan het licht. Het tijdschrift De Gids is uiteindelijk zo belangrijk geworden omdat hij een hele nieuwe manier van literatuur bekend maakte. Een bekende schrijvers uit die tijd was Jacques Perk, die had geprobeerd om een stuk in de gids te zetten maar niet werd toegelaten. Hij werd pas bekend toen zijn gedichten werden gevonden toen  hij stierf op 22^e jarige leeftijd. Hij werd later gezien als de voorganger van de nieuwe beweging. Willem kloos oprichter van het tijdschrift “De Gids” was ook een belangrijk schrijver.

De tachtigers ( zo werd de nieuwe beweging toen genoemd) hadden een aantal eisen. Een van die eisen was dat als er een roman werd geschreven, dat de schrijver totaal neutraal blijft. Je mag geen standpunten hebben of duidelijk aan één kant staan. Ook één van de eisen was dat er in een nieuwe taal werd geschreven. Een ander belangrijke schrijver van die tijd was Lodewijk van Deyssel. Hij was al vrij vroeg bekend nadat hij een stuk in zijn vaders tijdschrift had geplaatst over de Franse schrijver Victor Hugo. Dit viel niet goed in het katholieke tijdschrift en er werd fel op gereageerd. Frederik van Eeden was een grote invloed voor de nieuwe beweging maar zijn sprookjesachtige verhalen paste er niet helemaal in en toch had hij kritiek op de roman “Een liefde” van Lodewijk van Deyssel. Hij had vooral moeite met het 13^e hoofdstuk omdat hij vond dat er te veel obscene stukken werden bekend gemaakt.  Lodewijk van Deyssel  is ook onder andere bekend geworden door zijn opmerkelijke recensies waar hij de schrijvers uitschold. Dit heette zogenaamde scheldkritiek maar dit fenomeen bestaat nu niet meer.

19e eeuw: De Romantiek in Nederland

Aan het begin van de 19^e eeuw ontstond er de romantiek. Je kan de romantiek herkennen doordat het origineel was. Het speelde zich ook vaak af in het verleden, en er werd gebruik gemaakt van contrastverwerking en er zaten vaak fictieve wezens in. Belangrijke schrijvers in Nederland voor dit genre waren Willem Bilderdijk, Jacob van Lennep en Nicolaas Beets. Belangrijke schrijvers in het buitenland waren Walter Scott, Lord Byron en Victor Hugo. Deze schrijvers hebben geholpen met het ontwikkelen van romantiek. Romantiek is een genre waar meerdere genres in vallen bijvoorbeeld het is fictief omdat er vaak fictieve wezens in romantische verhalen voor komen, het is ook van historie omdat veel van deze verhalen in het verleden afspelen en er zit ook af en ook vaak drama in. In Nederland werd het genre romantiek niet gelijk geaccepteerd ook daarom schreef W. Hecker een lang stuk tegen romantiek, hij zag het als een ziekte. Willem Bilderdijk dacht hier wel anders over hij zag het als een uiting van gevoel voor een liefde en hij wist dit ook heel goed op papier te zetten. Jacob van Lennep liet zich ook inspireren door deze man. Lennep heeft later ook het specifieke schrijven van Bilderdijk overgenomen namelijk over het verleden. Het is eigenlijk best wel vreemd dat er zo veel romantische verhalen zich afspelen in het verleden omdat dat vroeger niet werd geaccepteerd. Historische romans bestaan nog steeds een goed voorbeeld daarvan is “oorlog en terpetijn” geschreven door Stefan Hertmans. Er ontstond ook een ander genre namelijk zwarte romantiek dat is een verhevigde vorm van de normale romantiek.

18e eeuw: Opkomst Kinderliteratuur

Wat voor nieuwe ideeën ontstonden er in de achttiende eeuw over opvoeding en onderwijs?

De Engelse filosoof John Locke pleitte er eind zeventiende eeuw voor om kinderen spelenderwijs te laten leren en om hen niet te slaan. Meer dan een halve eeuw later liet de Zwitserse schrijver Jean-Jacques Rousseau zijn hoofdpersoon Emile uit de briefroman Emile, où de l’Education (1762) liever opgroeien in de natuur, zodat het kind niet zou worden verpest door aangeleerd, cultureel gedrag. De zogenaamde ‘filantropijnen’ in Duitsland, die rond 1775 als eersten uit probeerden met nieuwe vormen van onderwijs, wilden een opvoeding in het teken van harmonie. Aan het eind van de achttiende eeuw was er  veel veranderd. Niet alleen bestonden er toen speciale leer- en leesboeken voor kinderen, ook waren in de hogere kringen de nieuwe opvoedingsidealen doorgevoerd. 

John Locke

Waarom was het nodig om in de literatuur aandacht te besteden aan de opvoeding?

Rond 1750 werd er in Nederland discussies gevoerd over hoe je het beste een kind kon onderwijzen. Pas in 1778 kwam van Alphens met zijn kindergedichtjes. Daarin werden in een makkelijke kindertaal Nederlandse kinderen met Nederlandse problemen beschreven. Elk gedichtje gaat over herkenbare situaties in en om het huis en leert hoe kinderen zich zouden moeten gedragen, zodat ze beschaafde, tolerante burgers worden. Elk gedichtje eindigt daarom met een wijze les. In die tijd had literatuur grote invloed op de samenleving.

Wat voor soort gedichtjes schreef Van Alphen voor kinderen?

Gedichten die leerzaam waren voor kinderen. In elke gedicht die Van Alphen schreef eindigde met een wijze les.

Hieronymous van Alphen

Waarom waren de gedichtjes van Van Alphen zo succesvol?

Hij was eerste schrijver die er in slaagde om een kinderboek te schrijven. In zijn kinderverhalen kwam er aan het eind altijd een wijze les in voor, waaruit kinderen iets konden leren. Ze waren niet alleen leerzaam voor kinderen maar ook voor ouders. Die bijvoorbeeld  lezen hoe ze moeilijke opvoedkundige zaken moeten aanpakken en oplossen.

Het kinderlijk geluk 

Ik ben een kind,Van God bemind,En tot geluk geschapen.Zijn liefde is groot;'k Heb speelgoed, kleedren, melk en brood,Een wieg om in te slapen.
Ik leef gerust;Ik leer met lust;Ik weet nog van geen zorgen.Van 't speelen moe,Sluit ik mijn oogjens 's avonds toe,En slaap tot aan den morgen.
Geloofd zij GodVoor 't ruim genotVan zo veel gunstbewijzen!Mijn hart en mondZal hem, in elken morgenstond,En elken avond prijzen.

Het gedicht gaat over kinderen, over wat zij moeten doen en gedragen en dat zij in God moeten geloven.

Welke belangrijke ideeën over opvoeding zijn terug te vinden in Sara Burgerhart?

Dat vrouwen een belangrijke rol hebben bij de opvoeding. 

De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

Wat weten we over Betje Wolff en Aagje Deken die samen Sara Burgerhart schreven?

Betje Wolff was de jongste dochter van een koopman en groiede op in Vlissingen. In 1755 was Wolff verliefd op een  jonge vaandrig die haar achterliet met een gebroken hart. Als reactie trouwde Betje op haar eenentwintigste met de dertig jaar oudere dominee Adriaan Wolff. Toen de dominee in 1777 stierf had Wolff wat dichtbundels op haar naam staan. Daardor werd ze bekend.

Aagje Deken was vanaf haar vierde wees en groeide op in het Amsterdamse weeshuis ‘De oranje appel’, waar ze een degelijke opvoeding kreeg. Daarna verdiende ze haar geld als gezelschapsdame, iemand die (meestal) oudere dames gezelschap houdt, en begon ze te dichten en te publiceren. Wolff en Deken ontmoetten elkaar in 1776. Wolff was toen nog getrouwd, maar na de dood van dominee Wolff in 1777 verhuisde zij vanuit de Beemster naar De Rijp, waar ze ging samen wonen met Deken. Vanaf dat moment deden zij alles samen.

Bron: http://www.literatuurgeschiedenis.nl/lg/18de/auteurs/lg18066.html

Hoe is Sara Burgerhart opgebouwd? En wat is daarvan het effect op de lezer?

Sara Burgerhart is net als alle andere vrouwen een gewone vrouw. Het effect op de lezer is als vrouwen dit verhaal lezen kunnen zij goed met de hoofdpersoon meeleven.

Wat voor ideeën over vrouwen zijn er in Sara Burgerhart te vinden?

Dat vrouwen een belangrijke rol hebben bij het opvoeding en verantwoordelijkheid en dat vrouwen zelf weten wat ze moeten doen.

Hoe komt het dat het met Sara toch nog goed afloopt?

Het loopt goed af omdat Sara zelfinzicht krijgt door schade en schande, doordat ze voortdurend in het diepe worden gegooid. Een situatie die volgens de dames Wolff en Deken liever te vermijden is. Ze overwint haar pijn en verdriet.

Zijn er voorbeelden te bedenken van moderne literatuur waarin de opvoeding zo duidelijk ter sprake komt als in de gedichten van Van Alphen en Sara Burgerhart?

Heb ik niks over kunnen vinden.